2023
Autoklaw – co to jest i jak działa?
Gorąca para i wysokie ciśnienie kontra bakterie, wirusy oraz grzyby – w ten sposób można najkrócej opisać działanie autoklawu. To urządzenie do sterylizacji, za którego pomocą można pozbyć się drobnoustrojów z przyrządów laboratoryjnych oraz sprzętu medycznego i używanego w salonach kosmetycznych. Wyjaśniamy, na czym dokładnie polega działanie autoklawu oraz czym wyróżnia się to urządzenie.
Czym jest autoklaw?
Autoklaw to hermetycznie zamykany zbiornik. Urządzenie to umożliwia generowanie pary o temperaturze ok. 130°C. Dzięki temu możliwe jest szybkie pozbycie się groźnych drobnoustrojów ze sprzętów laboratoryjnych, medycznych czy kosmetycznych. Aby proces sterylizacji był maksymalnie skuteczny, w autoklawie znajduje się też m.in. pompa próżniowa, która pozwala stworzyć wewnątrz zbiornika optymalne warunki do oczyszczania przyrządów.
Bezpieczeństwo korzystania z tego urządzenia i jego sprawną obsługę zapewniają manometr (umożliwia on odczyt ciśnienia wewnętrznego), termometr oraz zawór ciśnieniowy. Ten ostatni element chroni autoklaw przed uszkodzeniem w przypadku przekroczenia dopuszczalnego ciśnienia w komorze. Urządzenie to wyróżniają też wyśrubowane parametry dotyczące jego szczelności. Zapewniają ją rygle znajdujące się przy drzwiczkach zbiornika i system ich blokady.
Jak działa autoklaw?
Wewnątrz zbiornika autoklawu panują podobne warunki jak w szybkowarze. Temperatura waha się tam między 121 a 134°C, a ciśnienie wynosi 1,1 lub 2,1 bara. Dzięki temu w takiej komorze są skutecznie niszczone białka wszelkich drobnoustrojów, które znajdują się na powierzchniach sterylizowanych narzędzi. Pełny cykl sterylizacji składa się z czterech etapów. Narzędzia, które przejdą ten proces, są jałowe – nie ma na nich żadnych bakterii, wirusów czy grzybów.
Jak przebiega proces sterylizacji w autoklawie?
Cykl pracy sterylizatora dzieli się na etapy:
-
tworzenia próżni wewnątrz zbiornika autoklawu i wpuszczania pary do komory – to zadanie wykonuje pompa próżniowa. Kiedy w komorze nie ma już powietrza, zastępuje je, wpuszczana pod wysokim ciśnieniem, para wodna;
-
wyrównania temperatury sterylizowanych narzędzi;
-
sterylizację, podczas której z narzędzi są usuwane wszelkie drobnoustroje;
-
schładzania sterylizowanych przedmiotów.
Producenci autoklawów wyposażają swoje urządzenia w kilka programów. Dzięki temu użytkownik może sam zadecydować, jakie ciśnienie i temperatura mają panować w zbiorniku. Umożliwia to dostosowanie pracy urządzenia do specyfiki dezynfekowanych sprzętów.
Rodzaje autoklawów
Autoklawy mogą różnić się między sobą poszczególnymi parametrami i programami, w które są wyposażone, ale ich umowny podział dotyczy sposobu otwierania tych urządzeń. W ten sposób wyróżnia się:
-
autoklawy poziome – to urządzenia, które mają drzwiczki otwierania w poziomie. Przedmioty przeznaczone do sterylizacji wkłada się do nich na tackach;
-
autoklawy pionowe – mają one drzwiczki otwierane horyzontalnie. Przedmioty przeznaczone do sterylizacji w tego rodzaju autoklawach należy wcześniej umieścić w specjalnych kubełkach lub wiadrach ze stali nierdzewnej.
Klasy sterylizatorów
Autoklawy różnicuje się także ze względu na ich wydajność i dokładność sterylizacji. W ten sposób wyróżnia się urządzenia klasy:
-
N – wykorzystuje się je do sterylizacji prostych przyrządów. To niewielkie autoklawy, które umożliwiają pozbywanie się drobnoustrojów i zanieczyszczeń z nieopakowanych przedmiotów bez otworów i wgłębień;
-
B – są one wydajniejsze niż urządzenia klasy N. Umożliwiają wyjałowienie każdego rodzaju sprzętu medycznego czy kosmetycznego. Można w nich sterylizować narzędzia, naczynia, tekstylia oraz przedmioty opakowane i nieopakowane, które mają wgłębienia, otwory, a także porowatą powierzchnię;
-
S – są to urządzenia pośrednie między autoklawami klasy B i N. Za ich pomocą można sterylizować większość przyrządów laboratoryjnych i sprzętów medycznych. Nie poradzą sobie one jednak z wyjałowieniem narzędzi o budowie kapilarnej.
Jak używać autoklawów?
Przedmioty przeznaczone do sterylizacji w autoklawie poziomym lub pionowym należy umyć, zdezynfekować i osuszyć. Następnie powinny być one umieszczone w specjalnych pojemnikach. Takie kubełki lub wiaderka mają perforowaną powierzchnię, aby para miała jak najlepszy dostęp do sterylizowanych narzędzi. Pojemniki te zastępuje się niekiedy jednorazowymi torebkami lub rękawami – foliowo-papierowymi lub foliowo-włókninowymi.
To, czy autoklaw pionowy lub poziomy zapewnia maksymalną skuteczność w pozbywaniu się drobnoustrojów, należy regularnie kontrolować. Służą do tego testy chemiczne. Zmieniają one odcień, jeżeli cały proces sterylizacji przebiegł prawidłowo. W niektórych laboratoriach wyniki takich testów należy okazać podczas kontroli sanepidu. Ponadto zaleca się, aby osoby obsługujące autoklawy miały specjalne uprawnienia SEP.
Gdzie jest konieczne wykorzystanie autoklawów?
Zgodnie z Ustawą o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi autoklawy muszą być wykorzystywane w miejscach, w których są wykonywane zabiegi powodujące lub mogące spowodować przerwanie ciągłości skóry. Z tego powodu te urządzenia znajdują zastosowanie m.in. w:
-
szpitalach,
-
laboratoriach diagnostycznych,
-
gabinetach stomatologicznych,
-
gabinetach kosmetycznych,
-
salonach tatuażu,
-
salonach piercingu,
-
gabinetach podologicznych,
-
gabinetach weterynaryjnych.
Nie ma obowiązku zgłaszania zakupu autoklawu do Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej, jednak warto to zrobić. Aby zarejestrować urządzenie w urzędzie, należy mieć Paszport Techniczny Autoklawu oraz instrukcję jego obsługi. Powiadomienie sanepidu o dysponowaniu takim sprzętem jest potwierdzeniem, że dane laboratorium, placówka zdrowia i salon kosmetyczny przestrzegają surowych przepisów dotyczących bezpieczeństwa i higieny.
