2025
Cyfryzacja laboratoriów – jak nowoczesne technologie zmieniają pracę analityków?
Notatki na papierze, analogowe kartoteki, sterty dokumentów w segregatorach – wszystko to szybko znika z laboratoriów. Placówki badawcze przechodzą dziś cyfryzację. To transformacja zmieniająca sposób pracy analityków, pomagająca zwiększyć dokładność i efektywność badań. Dla zarządców laboratoriów diagnostycznych czy biotechnologicznych cyfryzacja jest też sposobem na rozwoju biznesu. Dowiedz się więcej o rewolucji w działaniu placówek badawczych!
Cyfryzacja w laboratoriach – co oznacza?
Cyfryzacja laboratoriów polega na wdrażaniu w nich nowoczesnych, zautomatyzowanych systemów opartych na technologiach informatycznych. W praktyce oznacza to zastąpienie teczek z papierową dokumentacją bazami danych, automatyzację rutynowych procesów analitycznych i integrację urządzeń laboratoryjnych. Digitalizacja w laboratoriach obejmuje:
- przeniesienie dokumentacji i protokołów badawczych do elektronicznych baz danych;
- wykorzystanie sztucznej inteligencji – np. do analizy pomiarów, wyników;
- wdrażanie systemów zarządzania danymi laboratoryjnymi;
- integrację sprzętu laboratoryjnego z systemami informatycznymi.
Dzięki digitalizacji pracownicy laboratoriów nie muszą prowadzić papierowej dokumentacji: sporządzać protokołów i raportów na papierze. Zamiast tego mogą się skupić np. na opracowywaniu rozwoju nowych metod badawczych i interpretacji wyników badań.
Przykłady technologii cyfrowych w laboratoriach
Cyfryzacja dotyka niemal każdego elementu pracy w laboratorium. Widać to w sposobie działania urządzeń i komunikacji. Cyfrowe systemy pozwalają na archiwizację danych, a także na ich sprawną interpretację. Dzięki wdrożeniu nowoczesnych rozwiązań pracownicy laboratoriów mogą łatwiej realizować powierzone im projekty, jednak potrzebne są do tego rozbudowane systemy informatyczne.
ELN – czym są elektroniczne zeszyty laboratoryjne?
Elektroniczne zeszyty laboratoryjne, czyli ELN (z ang. Electronic Laboratory Notebooks) to platforma do dokumentowania wszystkich eksperymentów, obserwacji i wyników badań w formie cyfrowej. Ich wdrożenie oznacza szereg korzyści dla laboratoriów. Dzięki nim nie ma mowy o nieczytelnym piśmie na dokumentach czy zgubionych raportach.
ELN ułatwia też wyszukiwanie protokołów czy notatek. Wpisując ich nazwę, można błyskawicznie odnaleźć potrzebne informacje. Trwa to nieporównywalnie krócej niż szukanie dokumentów w teczkach czy segregatorach. W przypadku audytu lub inspekcji całą dokumentację można udostępnić w kilka minut. Systemy ELN zapewniają również bezpieczeństwo danych. Są zaszyfrowane, a dostęp od nich mają tylko powołane do tego osoby.
LIMS – co to takiego?
System LIMS (z ang. Laboratory Information Management System) to oprogramowanie do zarządzania informacją laboratoryjną. Podczas gdy elektroniczne zeszyty służą do tworzenia dokumentacji, LIMS ułatwia zarządzanie ich obiegiem i wszelkimi zdarzeniami związanymi z badaniem próbki czy przeprowadzaniem doświadczenia.
Dzięki LIMS można rejestrować i śledzić próbki. Otrzymują one unikalny identyfikator, a system wie dokładnie, co dzieje się z materiałem do badań. Znajdują się w nim informacje na temat tego, jakie procedury zostały już wykonane, a jakie dopiero będą przeprowadzone. W LIMS znajdują się wszelkiej dane o analizach, próbkach i wynikach – zawsze wiadomo, na jakim etapie są prace badawcze.
Robotyzacja laboratoriów
Roboty przejmują najbardziej powtarzalne i czasochłonne zadania, które do tej pory musieli wykonywać laboranci. Urządzenia, w których się je wykorzystuje to np. zrobotyzowane stacje przygotowania próbek. Ważą one substancje, rozpuszczają je i potrafią przeprowadzać proces ekstrakcji. Te bardzo zaawansowane urządzenia mają ramiona, które poruszają się z precyzją co do milimetra. Są ultradokładne i wydajne, a przy tym mogą działać godzinami bez strat na jakości pracy.
Laboratorium w chmurze
Laboratoria mogą korzystać z usług zewnętrznych przechowywania plików zamiast z lokalnych serwerów wymagających ciągłej konserwacji i modernizacji. W chmurze można przechowywać ogromne ilości danych bez martwienia się o miejsce na serwerze. Dostęp do wyników badań i zdjęć z dowolnego miejsca na świecie zmienia sposób pracy zespołów badawczych. Dzięki chmurze nad jednym projektem mogą pracować w czasie rzeczywistym naukowcy z różnych miast czy krajów.
Przechowywanie danych na serwerach zewnętrznych jest bezpieczne. Profesjonalni dostawcy stosują wielopoziomowe szyfrowanie i tworzą kopie zapasowe. Dzięki temu nawet małe laboratoria mogą bezpiecznie przechowywać duże ilości danych i udostępniać je innym placówkom bez konieczności inwestowania w kosztowną serwerownię.
Cyfryzacja – korzyści dla laborantów i klientów
Dzięki cyfryzacji laboranci są „uwolnieni” od rutynowych, powtarzalnych czynności. Zamiast przepisywać wyniki i żmudnie uzupełniać papierowe raporty, mogą więcej czasu poświęcić na faktyczne prace badawcze. Digitalizacja zmniejsza też ryzyko błędów, gdyż automatyczny transfer danych eliminuje pomyłki w przepisywaniu. Dzięki cyfryzacji badania mogą być realizowanie o wiele szybciej. Klient składający zamówienie może otrzymać wyniki często tego samego dnia. Automatyczne generowanie raportów, elektroniczny obieg dokumentów i zdalny dostęp do wyników skracają do minimum czas oczekiwania.
Z perspektywy właścicieli laboratoriów cyfryzacja jest natomiast sposobem na oszczędności. Wiąże się z redukcją zużycia materiałów eksploatacyjnych, zatrudnieniem mniejszej liczby osób oraz eliminacją kosztów archiwizacji dokumentacji. Laboratoria inwestujące w nowoczesne technologie budują przewagę konkurencyjną. Przyszłość należy do laboratoriów cyfrowych, w których procesy badawcze i związane z nimi formalności są maksymalnie usprawnione.
