2025
Ekologiczne laboratorium – jak zmniejszyć ślad węglowy w środowisku analitycznym?
Laboratoria generują ogromne ilości odpadów i zużywają mnóstwo energii elektrycznej. Tym samym przyczyniają się do emisji gazów cieplarnianych. Czy można to zmienić, nie rezygnując przy tym z wysokich standardów jakości badań i bezpieczeństwa pracowników? Wyjaśniamy!
Ślad węglowy w laboratorium – jak powstaje?
Ślad węglowy laboratorium to ilość gazów cieplarnianych emitowanych bezpośrednio lub pośrednio w wyniku działalności danej placówki badawczej. Czynnikiem powodującym ich emisje jest m.in. zużycie energii elektrycznej. Niektóre sprzęty laboratoryjne pracują w trybie ciągłym, co powoduje zapotrzebowanie na duże ilości prądu. Do tego dochodzą nieustannie działające systemy wentylacyjne i klimatyzacyjne, które także są zasilane energią elektryczną.
Ślad węglowy pozostawia również transport odczynników chemicznych i materiałów zużywalnych. Odpowiada też za niego duże zużycie jednorazowych pipet, probówek czy szalek Petriego. Choć wydaje się to mało realne, zmniejszenie śladu węglowego w środowisku analitycznym jest możliwe. Wymaga jednak wprowadzenia nowych standardów funkcjonowania placówki.
Digitalizacja laboratorium – koniec z marnowaniem papieru
W laboratoriach sporządza się protokoły badań, raporty czy instrukcje przeprowadzania poszczególnych procesów. Obecnie nie trzeba już jednak zużywać do tego papieru. Wdrożenie systemów LIMS (z ang. Laboratory Information Management System) umożliwia elektroniczne rejestrowanie wyników badań, automatyczne generowanie raportów i śledzenie próbek w czasie rzeczywistym. Tradycyjne, papierowe notatniki laboratoryjne zastępują natomiast ich elektroniczne odpowiedniki, czyli ELN. Korzystanie z nich w laboratorium umożliwia koniec marnowania papieru, który pozyskuje się z drzew i który trzeba następnie przetransportować do placówki. Jednocześnie elektroniczne platformy ułatwiają dostęp do laboratoryjnych danych i usprawniają pracę danego ośrodka badawczego.
Ślad węglowy zmniejsza też wykorzystywanie urządzeń mobilnych zamiast np. skoroszytów. Tablety w laboratoriach umożliwiają wprowadzanie danych bezpośrednio do systemów elektronicznych. Oznacza to koniec z papierową dokumentacją.
Używanie przyjaznych środowisku materiałów zużywalnych
By zmniejszyć ślad węglowy laboratorium, postaraj się wybierać przyjazne środowisku materiały zużywalne do badań. Mogą:
- być produkowane z materiałów pochodzących z recyclingu i biodegradowalne, a jednocześnie jednorazowego użytku;
- być przeznaczone do wielorazowego użytku – pamiętaj jednak, że nie jest to rozwiązanie idealne; sterylizacja szkła laboratoryjnego zwiększa zapotrzebowanie na energię, co też pozostawia po sobie ślad węglowy;
- mieć możliwie najmniejszy wpływ na środowisko – dotyczy to środków czyszczących wykorzystywanych w laboratorium oraz odczynników.
Segregacja odpadów
Prawidłowa segregacja odpadów umożliwia odzyskiwanie materiałów, które mogą być poddane recyklingowi. Aby dało to efekt, personel musi być przeszkolony w zakresie rozpoznawania odpadów niebezpiecznych, biologicznych, szklanych, plastikowych oraz zmieszanych. Dzięki temu mniej odpadów trafia na wysypiska, a więcej zyskuje drugie życie. Prowadzi to do zmniejszania emisji metanu – gazu cieplarnianego, który jest generowany przez odpady na wysypiskach i bardziej niebezpieczny dla ziemskiego klimatu niż CO2.
Zmniejszenie zużycia energii
Produkcja energii odpowiada za największą część emisji CO2. Właśnie dlatego w laboratorium powinny się znaleźć energooszczędne urządzenia. Ich działanie musi być zoptymalizowane pod kątem tego, do czego faktycznie są potrzebne. By zmniejszyć ślad węglowy w laboratorium, przyjrzyj się lodówkom i chłodziarkom laboratoryjnym, które pracują nieprzerwanie i mają duże zapotrzebowanie na prąd. Zoptymalizuj ich temperaturę przechowywania zgodnie z rzeczywistymi wymaganiami prac badawczych – nie zawsze musi być najniższa. Pomyśl też o wymianie starych modeli na urządzenia o wysokiej klasie energetycznej, co spowoduje zmniejszenie zarówno rachunków za prąd zużywany w laboratorium, jak i śladu węglowego.
W ekologicznej placówce badawczej nie ma mowy o tradycyjnych żarówkach. Musi je zastąpić technologia LED. Żarówki i lampy ledowe zużywają nawet o połowę mniej prądu niż zwykłe świetlówki, a ponadto mają dłuższą żywotność. Ich wykorzystanie oznacza korzyści zarówno dla właściciela laboratorium, jak i dla środowiska.
Edukacja personelu laboratorium
Pracownicy laboratoriów często nie zdają sobie sprawy ze skali wpływu swojego miejsca pracy na środowisko. Mogą im to uzmysłowić konkretne dane liczbowe – np. roczne zużycie prądu. By personel świadomie zmienił swój sposób i styl pracy na rzecz ekologicznych praktyk, trzeba go jednak przeszkolić. Takie szkolenia powinny obejmować:
- użytkowanie urządzeń laboratoryjnych pod kątem oszczędności energii,
- planowanie eksperymentów minimalizujące zużycie materiałów,
- segregację odpadów,
- techniki zmniejszenia zużycia energii na konkretnym stanowisku pracy.
Zmniejszenie śladu węglowego w laboratorium – to możliwe!
Digitalizacja procesów, świadomy wybór materiałów zużywalnych, optymalizacja zużycia energii, segregacja odpadów oraz edukacja personelu to ważne kroki ku zmniejszeniu śladu węglowego laboratorium. Zmianę na lepsze w placówce laboratoryjnej można realizować etapami – zwłaszcza że jest to zwykle związane z większymi kosztami. Warto jednak zaplanować proekologiczną strategię jak najszybciej, by ograniczyć emisję gazów cieplarnianych. Można zacząć np. od sumiennej segregacji odpadów.
