2025
Kalibracja sprzętu laboratoryjnego – dlaczego regularność ma znaczenie?
Wiarygodność wyników badań zależy od dokładności używanego sprzętu. Regularna kalibracja urządzeń laboratoryjnych umożliwia precyzyjne analizowanie próbek i zachowanie bezpieczeństwa procesów badawczych. Dlaczego jeszcze systematyczne wzorcowanie jest tak istotne dla sprawnego funkcjonowania laboratorium? Jak zaplanować i przeprowadzić ten proces? Wyjaśniamy!
Kalibracja sprzętu laboratoryjnego – co to dokładnie znaczy?
Kalibracja polega na porównaniu wskazań urządzenia pomiarowego z wartościami wzorcowymi. W praktyce laboratoryjnej oznacza to sprawdzenie, czy dany sprzęt odmierza np. próbkę dokładnie o objętości 1 ml lub czy waga laboratoryjna pokazuje rzeczywistą masę ważonego materiału. Kalibruje się rozmaity sprzęt laboratoryjny – w tym sondy, termometry, wagi, termopary, manometry, przepływomierze. Zadanie to można powierzyć zewnętrznej firmie lub pracownikom danego laboratorium.
Konieczność kalibracji wynika z naturalnego procesu starzenia się komponentów elektronicznych i mechanicznych urządzeń. Codzienne użytkowanie, wahania temperatury, wilgotność powietrza czy wibracje mogą stopniowo wpływać na dokładność wskazań. Systematyczne kalibrowanie pozwala wykryć te zmiany, zanim wpłyną na jakość wyników badań.
Jak wygląda kalibracja sprzętu laboratoryjnego?
Proces kalibracji rozpoczyna się od właściwego przygotowania urządzenia i wyboru wzorców kalibracyjnych. Czynność ta przebiega według ściśle ustalonej procedury. Może być określona przez producenta danego urządzenia. Po zakończeniu procedury sporządza się niekiedy świadectwo kalibracji. W dokumencie tym znajduje się informacja o terminie, przed którym należy ponownie przeprowadzić wymagane czynności.
Przygotowanie dokumentacji potrzebnej do kalibracji
Procedura kalibracji musi być oparta na instrukcji producenta – wytycznych dotyczących danego modelu urządzenia. Należy zapoznać się z tym dokumentem, przed rozpoczęciem kalibrowania. Już po przeprowadzeniu procedury można spisać protokół kalibracji. Zawiera on wyniki pomiarów, opis warunków środowiskowych oraz uwagi dotyczące stanu technicznego urządzenia. Protokół podpisuje osoba wykonująca kalibrację. Dokumentację kalibracji sprzętu laboratoryjnego warto przechowywać w wersji cyfrowej, by zawsze mieć do niej szybki i łatwy dostęp.
Stosowanie się do harmonogramu kalibracji
Harmonogram kalibracji określa częstotliwość przeprowadzania tej procedury. Zależy od intensywności użytkowania urządzenia, wymagań przepisów oraz wskazań producenta. Harmonogram powinien uwzględniać tryb pracy laboratorium. Sprzęt warto kalibrować wtedy, gdy jest rzadziej używany, czyli w okresach mniejszego obciążenia pracą danej placówki badawczej, ponieważ pozwala to zminimalizować przestoje w badaniach.
Kalibracja sprzętu laboratoryjnego i jej znaczenie dla laboratorium
Regularna kalibracja sprzętu laboratoryjnego wykonywana przez pracowników laboratorium lub zewnętrznych specjalistów:
- zapewnia wiarygodność wyników badań – w laboratorium diagnostycznym niedokładny analizator może zafałszować wyniki badań krwi, czego skutkiem może być źle dobrana farmakoterapia dla danego pacjenta; to jeden z powodów, dla których laboratoria nie mogą lekceważyć kalibracji sprzętu laboratoryjnego;
- może być wymagana przez wewnętrzne przepisy – ich celem również jest zachowanie wysokiej dokładności pomiarów;
- pozwala uniknąć strat finansowych – wczesne wykrycie odchyleń pomiarów eliminuje ryzyko powtarzania błędów; dzięki temu nie trzeba ponosić kosztów związanych z powtórnym przeprowadzaniem procedur;
- pozwala uniknąć reklamacji – zmniejsza to ryzyko utraty zaufania zleceniodawców badań;
- jest ważna z perspektywy bezpieczeństwa pracowników – skalibrowane urządzenia działają prawidłowo, co ogranicza ryzyko awarii, których skutki mogą być groźne dla personelu.
Jakie są najpoważniejsze konsekwencje używania nieskalibrowanych przyrządów w laboratorium?
Brak kalibracji sprzętu laboratoryjnego to prosta droga do poważnych problemów. Zlekceważenie tej procedury może spowodować zafałszowanie wyników badań chemicznych, mikrobiologicznych czy dotyczących materiału pobranego od człowieka. W tym przypadku brak kalibracji przekłada się nawet na zagrożenie dla ludzkiego życia. Wadliwe pomiary mogą prowadzić np. do zachodzenia niekontrolowanych reakcji chemicznych. Ich skutkiem mogą być wybuchy, pożary lub emisja toksycznych substancji. Sprzęt laboratoryjny, który nie jest regularnie kalibrowany, może ulec awarii, w konsekwencji czego zwiększa się ryzyko urazów, oparzeń, zatruć czy ekspozycji laborantów na inne niebezpieczne czynniki.
Kalibracja sprzętu laboratoryjnego – o tym pamiętaj
Regularne kalibrowanie sprzętu laboratoryjnego pozwala uzyskiwać wiarygodne wyniki badań oraz przeprowadzać je w bezpieczny sposób. Dobrze zaplanowany i konsekwentnie realizowany harmonogram kalibracji zapewnia, że analizy są dokładne, a renoma placówki nie jest zagrożona. Przekłada się to na większą konkurencyjność na rynku i większe zaufanie zleceniodawców badań.
