Aktualności

Testy COVID-19 – rodzaje i skuteczność diagnostyki

Choroba COVID-19 nie daje za wygraną. Każdego dnia są wykrywane nowe przypadki zachorowań, a wywołujący ją wirus może zaatakować każdego. Podstawą diagnostyki tej choroby są testy, a w tym takie, których nie trzeba wykonywać w laboratorium. Dowiedz się, za pomocą jakich metod diagnostycznych można potwierdzić lub wykluczyć zachorowanie na COVID-19.

Objawowy i bezobjawowy COVID – jak go zdiagnozować?

COVID-19 to choroba wywołana przez wirusa SARS-CoV-2. Przenosi się on drogą kropelkową, dlatego do zachorowania może dojść nawet na skutek przebywania w tym samym pomieszczeniu co osoba zakażona.

Koronawirus atakuje drogi oddechowe i właśnie ich dotyczą najbardziej typowe objawy dla COVID-19. U chorych pojawia się kaszel, duszności, a niekiedy poważniejsze problemy z oddychaniem i niewydolność oddechowa. Objawom tym towarzyszy również podwyższona temperatura ciała, bóle mięśni i ogólne złe samopoczucie.

Bywa jednak, że choroba przebiega zupełnie bezobjawowo. Stwarza to zagrożenie związane z nieświadomym przenoszeniem wirusa na inne osoby. Dlatego tak ważna jest dokładna i szybka diagnostyka. Obecnie testy na COVID-19 można przeprowadzać nie tylko w warunkach laboratoryjnych, ale także we własnym domu.

Bezobjawowy COVID – metody diagnostyki

Zarówno ci, którzy cierpią z powodu łagodnych lub poważnych objawów COVID-19, jak i osoby chorujące bezobjawowo, są poddawani testom. W przypadku tych pierwszych diagnostyka zaczyna się często od wizyty w gabinecie lekarskim – dopiero lekarz kieruje pacjenta podejrzanego o zakażenie wirusem na badania.

Osoba, u której nie występują objawy choroby, ale podejrzewa, że może być zarażona, może zgłosić się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej lub na własną rękę wykonać test. Może on polegać na wizycie w laboratorium i pobraniu krwi lub materiału do badań z jamy nosa i gardła. Innym, łatwiejszym sposobem potwierdzenia lub wykluczenia zachorowania są szybkie testy na COVIDdostępne w aptekach. Aby poznać wynik, wystarczy jedynie próbka śliny, krwi lub samodzielnie pobrany materiał z nosogardzieli.

Testy na COVID – rodzaje

Testy, które są obecnie przeprowadzane w kierunku rozpoznania zakażenia wirusem SARS-CoV-2, zostały zatwierdzone przez WHO. Oznacza to, że są wiarygodne, a ich wynik pozwala potwierdzić zarażenie.

Do metod laboratoryjnych diagnostyki COVID-19 zalicza się:

• test RT-PCR zwany też inaczej testem genowym – polega na pobraniu materiału do badań z nosogardzieli;

• test serologiczny – badanie to polega na pobraniu krwi.

Oprócz tego można wykonać testy, które są dostępne na aptecznych półkach. Służą one do przeprowadzania badań mających na celu wykazanie cząstek białkowych – antygenów – wirusa SARS-CoV-2. Przeprowadza się je samodzielnie w warunkach domowych.

Bywa, że o tym, jaki test należy wykonać, decyduje lekarz. Jednak każdy, kto twierdzi, że mógł zostać zakażony koronawirusem wywołującym COVID-19, może niskim kosztem przeprowadzić badanie na własną rękę.

Testy na COVID z apteki – czym się wyróżniają?

Takie testy mogą mieć różną formę. Wyróżnią się wśród nich m.in. produkty:

• kasetkowe – po naniesieniu próbki wydzieliny z nosogardzieli lub śliny we wskazanym miejscu, należy przyjrzeć się polu testowemu. Jeśli na teście pojawi się linia zarówno w polu kontrolnym, jak i testowym, oznacza to duże prawdopodobieństwo zakażenia wirusem SARS-CoV-2;

• immunofluorescencyjne – wskazują one, czy dana osoba jest zakażona, czy też nie dzięki fluoresceinie. Substancja ta znakuje odpowiednie przeciwciała.

Testy na COVID dostępne w aptekach – kasetkowe i immunofluorescencyjne – nie mają tak wysokiej czułości, jak testy genowe – RT-PCR. Wynik pozytywny potwierdza zakażenie wirusem, jednak negatywny w pełni go nie wyklucza – w takiej sytuacji konieczna jest dodatkowa diagnostyka. Mimo tego Światowa Organizacja Zdrowia dopuściła je do użytku.

Ile kosztuje test na COVID z apteki?

To, ile kosztuje taki test, zależy od jego producenta. Korzystniej jest jednak kupić ich większy zestaw. Cena testów na COVID z apteki waha się zwykle w granicach od kilkunastu do ponad 30 zł za sztukę.

Oprócz tego istnieje możliwość zamówienia zestawu testowego do domu i skorzystania z usługi wykonania wymazu z nosogardzieli. Wtedy cena wykonania badania wzrasta.

Samodzielne przeprowadzenie takiej diagnostyki nie jest jednak trudne. Wystarczy uważnie przeczytać instrukcję dołączoną do danego produktu i ściśle się jej trzymać.

Jak wykonać test na COVID z apteki?

Test:

• z nosogardzieli wykonuje się, pobierając próbkę ze śluzówki nosa za pomocą wymazówki. W tym celu należy obracać ją przez kilkanaście sekund w jednym z nozdrzy. Następnie wymazówkę umieszcza się w probówce z odczynnikami. Po jej wyjęciu kilka kropli płynu należy umieścić we wskazanym miejscu na teście;

• ze śliny polega na wypluciu jej do lejka, a następnie trafia ona do probówki. W dalszej kolejności do pobranego materiału dodaje się płyn buforowy – całość należy zamieszać przez wstrząśnięcie. Na końcu kilka kropli powstałej mieszaniny umieszcza się w urządzeniu testowym. Aby wynik był wiarygodniejszy, warto przed wykonaniem testu kilka razy kaszlnąć;

• z krwi wymagający nakłucia palca – kilka kropli krwi należy umieścić we wskazanym miejscu na teście. Taka diagnostyka pozwala jedynie na zweryfikowanie tego, czy w organizmie znajdują się przeciwciała SARS-CoV-2 – nie potwierdza, ani nie wyklucza ona zakażenia wirusem w danym momencie.

Czy testy na COVID są wiarygodne?

Zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia testy antygenowe, które mogą wskazywać na zakażenie SARS-CoV-2, muszą mieć czułość na poziomie minimum 80% oraz swoistość około 97%. W przeciwnym razie nie mogą zostać dopuszczone do obiegu.

Światowa Organizacja Zdrowia rekomenduje także wykonywanie testów wymagających pobrania próbki z nosogardzieli, gdyż uważa się je za najbardziej wiarygodne. Warunkiem jest ścisłe stosowanie się do procedury opisanej w załączonej przez producenta instrukcji.

Należy jednak pamiętać, że testy antygenowe pokazują pozytywny wynik, gdy liczba kopii wirusa wynosi 500 tys. w 1 ml krwi. W przypadku diagnostyki PCR wystarczy, że jest ich 200 tys.

Dlaczego warto wykorzystywać testy na COVID z apteki?

Te testy nie bez powodu zostały dopuszczone do obrotu przez Światową Organizację Zdrowia. Ich wykorzystanie to sposób na:

• szybką weryfikację stanu zdrowia – także, jeśli chodzi o badania większej grupy osób. Zarówno w przypadku testów antygenowych, jak i immunologicznych, czas oczekiwania na wynik wynosi zaledwie kilkanaście minut, a samo pobranie materiału trwa nie więcej niż kilkanaście sekund. Jest to najszybszy sposób na to, aby potwierdzić zakażenie nawet u większej grupy osób;

• domową, łatwą diagnostykę. Wykonanie takiego testu na COVID jest proste w domowych warunkach. Ponadto jego rzetelne przeprowadzenie pozwala uzyskać wiarygodny wynik. Dlatego może być on pierwszym krokiem w diagnostyce zakażenia wirusem SARS-CoV-2;

• oszczędności. Testy antygenowe i immunologiczne są znacznie tańsze niż diagnostyka PCR.

Kiedy warto wykonać test COVID z apteki?

Zaletą testów COVID dostępnych w aptekach jest ich przystępna cena. Dlatego warto wykonywać je zawsze w przypadku:

• objawów przypominających grypę i przeziębienie – zakażenie wirusem SARS-CoV-2 objawia się tak jak inne infekcje – kaszlem, katarem, zmęczeniem, gorączką, uczuciem rozbicia. W takiej sytuacji warto sprawdzić, czy nie doszło do zachorowania na COVID-19;

• uczucia utraty węchu lub smaku;

• wcześniejszego kontaktu z osobą zakażoną wirusem SARS-CoV-2;

• większego spotkania towarzyskiego, wyjazdu na duży festiwal, uczestnictwa w wieloosobowej konferencji – test z apteki warto wykonać zarówno przed, jak i po takim wydarzeniu.

Na co zwrócić uwagę, wybierając antygenowy test na COVID z apteki i jak się do niego przygotować?

Testy dopuszczone do obiegu przez Światową Organizację Zdrowia muszą spełniać odpowiednie standardy. Dlatego wszystkie z nich cechuje zbliżona wiarygodność. Ważne jest jednak to, aby upewnić się, czy dany produkt rzeczywiście wyróżniają parametry zgodne z wyznacznikami WHO.

Aby wyniki takiego testu były maksymalnie wiarygodne, należy przestrzegać zasad dotyczących postępowania bezpośrednio przed jego wykonaniem, czyli:

• przez minimum 2 h przed przeprowadzeniem badania trzeba powstrzymać się od palenia papierosów;

• w tym samym dniu, w którym będzie pobierana próbka z nosogardzieli, nie można stosować maści, kropli i aerozoli do nosa;

• bezpośrednio przed wykonaniem testu należy powstrzymać się od wydmuchiwania nosa oraz nie można wtedy płukać ust.

Pozytywny test antygenowy COVID – co dalej?

Szybkie testy na COVID umożliwiają niemal błyskawiczne wykrycie zagrożenia. Osoby, które będą miały pozytywny wynik badania, powinny jak najszybciej zgłosić się do lekarza. W takiej sytuacji najpewniej:

• zaleci on samoizolację do czasu ustąpienia objawów choroby;

• wystawi zwolnienie lekarskie – jego długość będzie zależna od przebiegu zakażenia, chorób towarzyszących, a także ryzyka powikłań.

Ponadto osoby, u których test antygenowy nie wykazał zakażenia SARS-CoV-2, także powinny zachować czujność i za kilka dni wykonać go ponownie lub zgłosić się na badanie PCR.

Genetyczne testy na COVID – jak się je wykonuje?

Badania te – tak jak testy antygenowe dostępne w aptekach – wykonuje się, pobierając materiał badawczy z nosogardzieli. Różnica jednak polega na tym, że ten test jest przeprowadzany przez wykwalifikowanych pracowników medycznych w specjalnie wyznaczonych do tego miejscach.

Testy genowe wykonuje się w szpitalach, laboratoriach medycznych oraz w punktach drive-thru. Czas oczekiwania na wynik badania wynosi zwykle maksymalnie do 48 godzin. Ten rodzaj diagnostyki uważany jest za najdokładniejszy, jeśli chodzi o potwierdzenie lub wykluczenie zakażenia SARS-CoV-2.

Na czym polega specyfika genowych testów na COVID?

Wyróżnia się dwa rodzaje testów genowych na COVID – zwanych też molekularnymi. Są to badania:

• RT-PCR (ang. reverse-transcription polymeraze chain reaction) – polega ona na wyizolowaniu materiału genetycznego wirusa. Taki test jest oparty na klasycznej reakcji łańcuchowej polimerazy. Materiał genetyczny wirusa jest powielany w warunkach wielokrotnych zmian temperatury. Jest to czuły i bardzo dokładny test;

• RT-LAMP (od ang. reverse transcriptase loop-mediated isothermal amplification) – metoda ta polega na izotermicznej amplifikacji za pośrednictwem pętli odwrotnej transkrypcji. Wyniki tego testu są dostępne znacznie szybciej, jednak to badanie wyróżnia się mniejszą czułością niż RT-PCR.

Co trzeba wiedzieć przed wykonaniem genowego testu na COVID?

Wiele osób obawia się wizyty w punkcie pobrań w związku z dyskomfortem związanym z pobieraniem próbki z nosogardzieli. Jednak umiejętnie wykonywany wymaz nie jest ani bolesny, ani nie powoduje nieprzyjemnych odczuć.

Ponadto przynajmniej 3 godziny przed pobraniem materiału do badań nie należy:

• jeść i pić;

• stosować płukanek do gardła, tabletek do ssania, syropów na kaszel;

• zakraplać nosa, używać przeznaczonych do niego maści i aerozoli;

• wykonywać inhalacji.

Natomiast bezpośrednio przed badaniem trzeba:

• wyjąć ruchomą protezę;

• powstrzymać się od wydmuchiwania nosa.

Podejrzewając u siebie zakażenie wirusem SARS-CoV-2, warto zrezygnować z podróży do punktu transportem publicznym. Natomiast tuż przed samym wykonaniem badania należy się wylegitymować.

Genowe testy na COVID – cena

To, ile kosztuje przeprowadzenie takiego testu, zależy w dużej mierze od cennika danego laboratorium. Koszt badania RT-PCR lub RT-LAMP jest jednak dużo wyższy niż samodzielna diagnostyka. Cena wykonania tych testów oscyluje w granicach 350–400 zł.

Skierowanie na badania w kierunku SARS-CoV-2 sprawia, że pacjent nie ponosi w związku z jego przeprowadzeniem żadnych kosztów. To, czy zostanie ono wystawione, zależy od tego, czy dany lekarz stwierdzi, że dana osoba może być zarażona tym wirusem.

Genetyczne testy na COVID – przeciwwskazania i powikłania

Nie istnieją bezwzględne przeciwwskazania do wykonania testu RT-PCR. Jednak lekarz może odradzić przeprowadzenie badania w przypadku osób, które niedawno doznały urazu twarzoczaszki lub cierpią na skazę krwotoczną.

Jedyne powikłania, jakie mogą wystąpić po wykonaniu wymazu to te związane z podrażnieniem śluzówki i tkanek. U niektórych może wystąpić krwawienie z nosa, jego bolesność, a u innych napady kichania, kaszlu, a nawet wymioty – na skutek podrażnienia gardła.

Testy na COVID – badanie z krwi

Takie badanie można przeprowadzić zarówno w domu, jak i w punkcie pobrań. W pierwszym przypadku pobiera się krew z palca, natomiast w tym drugim bezpośrednio z żyły.

Badanie to wykonuje się za pomocą testu kasetkowego. Kilka kropli krwi umieszcza się w wyznaczonym polu na kasetce. Czas oczekiwania na wynik testu wynosi ok. 15 minut.

Pobranie krwi i wykonanie takiego badania nie daje pewnej odpowiedzi na to, czy dana osoba jest zakażona. Na podstawie jego wyniku można jedynie stwierdzić obecność przeciwciał – IgG i IgM. Mogą one świadczyć zarówno o przebytym zakażeniu, jak i o toczącej się infekcji.

Testy na COVID-19 z krwi – kiedy warto je wykonać?

Mimo że ten rodzaj diagnostyki nie pozwala na stwierdzenie, czy pacjent obecnie przechodzi infekcję, to w niektórych sytuacjach jej wykonanie jest wskazane. Dotyczy to osób, które:

• zaszczepiły się przeciw COVID-19 i chcą sprawdzić liczbę wytworzonych przez organizm przeciwciał;

• podejrzewają, że mogły przejść zakażenie bezobjawowo – w ten sposób można potwierdzić lub wykluczyć, że były zakażone SARS-CoV-2;

• chorowały na COVID-19 i chcą sprawdzić odpowiedź immunologiczną swojego organizmu na przebytą infekcję.

Test antygenowy vs. genowy – co wybrać?

Mimo że testy genowe są wiarygodniejsze i dokładniejsze, to diagnostyka antygenowa sprawdza się w wielu sytuacjach. Warto ją wykonywać w ramach samokontroli. Sięgnięcie po test antygenowy jest dobrym rozwiązaniem po uczestnictwie w wydarzeniu, w którym brało udział wiele osób lub w przypadku wystąpienia typowych objawów grypy i przeziębienia. Jednak jego negatywny wynik nie powinien sprawić, że będziemy mniej czujni – badanie należy powtórzyć za kilka dni.